معرفی ساز دودوک
معرفی ساز دودوک
معرفی ساز دودوک، ساز دودوک جزو سازهای هواصدا یا آیروفون یا سازهای بادی است. دودوک را یک هوا صدای مقید زبانه‌دار با زبانه دو لایه معرفی می‌کنند که دارای لوله‌ی صوتی منفرد است. دودوک و بالابان دو ساز خیلی مشابه هستند. بالابان ساز مربوط به آذربایجان شرقی است که به همین ساز در کردستان نرمه نای می‌گویند. ولی دودوک ساز معروف و مختص ارامنه است. برخی هر دو ساز بالابان و دودوک را یکی دانسته، ولی با کمی دقت در نوای ساز دودوک و بالابان به راحتی می‌توان متوجه تفاوت نوا و صدای آن‌ها شویم
ساخت دودوک از درخت زردآلو
همان گونه که تار خوب را از چوب درخت توت و از چوب درخت گلابی برای ساختن کمانچه استفاده می‌کنند؛ برای ساخت دودوک هم از شاخه و چوب کهنه شده ساقه درخت پنجاه تا شصت ساله زردآلو استفاده می‌کنند. ارمنیان نه تنها خود را نخستین پرورش دهندگان زردآلو می‌دانند بلکه نام و تصویر آن را به خانه، اجتماع و باورهای خود نیز راه داده‌اند. به سبب قدمت کاشت و پرورش این میوه در خاک ارمنستان اسم علمی آن را در گیاه‌شناسی «پرونوس آرمنیاکا» یا «آرمنیکا وولگاریس»، به معنی (آلوی ارمنی) یا (میوه ارمنی) گذاشته‌اند. کارل لینه در 1753 میلادی در «فرهنگ اسامی گیاهان» و در بخش «رتبه‌بندی موجودات زنده» کتاب معروف خود، گونه‌های گیاهان از سیب ارمنی نام برده است.
لینک مرتبوط: معرفی ساز بالابان
تاریخچه ساز دودوک
ساز دودوک یکی از سازهای اصیل ارامنه است. دودوک را نی سنتی ارامنه نیز معرفی می‌کنند. موسیقی دادان ارامنه قدمت این ساز را با توجه به شواهد تاریخی مربوط به 1200 سال قبل از میلاد دانسته و می‌گویند این ساز مربوط به دوران پادشاهی تیگران بزرگ در سرزمین کوهستانی ارمنستان است. در سال 2005 میلادی ساز دودوک به عنوان شاهکار میراث معنوی و شفاهی بشریت معرفی شد. در سال 1962 باستان شناسان دودوکی یافتند که از قلم پای لک لک ساخته شده و به هزاره‌ی اول پیش از میلاد تعلق داشت.
صدا دهی دودوک
تنظیم صدای ساز دودوک ارتباطی مستقیم با فرهنگ منطقه‌ای دارد که در محدوده آن نواخته می‌شود، چرا که حتی اندازه ساز نیز در مناطق مختلف متفاوت است. این ساز، که قدمتی چند هزار ساله دارد، دارای سه اندازهٔ کوچک (28سانتیمتر)، متوسط (33 سانتیمتر) و بزرگ (40 سانتیمتر) است. دودوک فقط دارای یک اکتاو، دو گام و دو نت است.
در سده بیستم میلادی، استادان موسیقی در ارمنستان تنظیمات دودوک یکسان‌سازی کردند و تنظیم آن را، برخلاف نتهای غربی، درمقیاس دو نت در یک اکتاو (سوم یا چهارم) تعیین و تثبیت کردند. فن استفاده از انگشتان نوازنده نتهای اضافی لازم برای نزدیک شدن به مقیاس هفت یا دوازده نت را به دست می‌دهد. اندازه ساز نیز در مناطق مختلف متفاوت است. در گذشته، دودوک را از استخوان و بعدها از نی می‌ساختند اما از سده پنجم میلادی از چوب و نی درساخت دودوک به صورت معیار درآمده است. رمز صدای غمناک و ویژه دودوک در استفاده از دو قطعه لوله هم محور، قطر بیشتر لوله و قدرت تنفسی فوق‌العاده نوازنده نهفته‌است. قسمت بلند دودوک از چوب قدیمی درخت زردآلویی که میوه آن هسته تلخی دارد و بخش دهنی آن را از یِقِگ که در ساحل رود ارس می‌روید می‌سازند.
نحوه‌ی نواختن ساز دودوک
نحوه فوت کردن و صدا در آوردن دودوک کمی دشوار است و نوازنده برای صدا گرفتن از دودک لازم است که با نهایت توان خود در آن بدمد (یا فوت کند). بر سر ساز دودوک یک قمیش متصل می‌شود که قمیش‌های مختلفی را می‌توان روی دودوک نصب کرد که هر کدام صدای متفاوتی را تولید می‌کنند. به همین دلیل است که نوازندگان نسبتا حرفه‌ای همیشه مجموعه‌ای از قمیش‌ها را همراه خود دارند که بتوانند بسته به حس و حال خود از قمیش‌های مختلف برای تولید صدا‌های مختلف استفاده کنند. ساز دودوک یکی از سازهای نسبتا دشوار برای یادگیری است.
معروف‌ترین نوازنده دودوک
همان طور که گفتیم دودوک یک ساز مختص ارامنه است. جیوان گاسپاریان که در در سولاک ارمنستان زندگی می‌کند یکی از معروف‌ترین و بهترین نوازندگان دودوک و آهنگسازان ارمنی است. او از شش سالگی شروع به نواختن و یادگیری دودوک کرده و در ۲۱ سالگی اولین اجرا و تکنوازی‌اش را در ارکستر سمفونیک تاتول آلتونیان داشته است.
جیوان گاسپاریان ۵۲ سال داشت که وارد دانشگاه شد و بعد از فارغ‌التحصیل شدن شروع کرد به آموزش دادن موسیقی. تا کنون بیشتر از هفتاد نوازنده حرفه‌ای دودوک از دانشگاه موسیقی ارمنستان زیر نظر او تعلیم دیده و فارغ‌التحصیل شد‌اند.
خوب است که بدانید جیوان گاسپاریان در روز آغاز سی و دومین دوره جشنواره بین‌المللی فجر در مرکز همایش‌های برج میلاد تهران حضور پیدا کرد و هنر خود را به نمایش گذاشت.
بدون دیدگاه