معرفی ساز کاخن

ساز کاخن جعبه‌ای چوبی به شکل مکعب مستطیل ایستاده است که 4 طرف آن با تخته‌های چوبی به ضخامت ۰٫۵ تا ۰٫۷۵ اینچ (۱٫۳ تا ۱٫۹ سانتی‌متر) و سطح اصلی آن که تاپا(tapa) نام دارد با تخته سه‌لا ساخته شده‌است، در قسمت پشت کاخن (و گاهی اوقات در سمت چپ یا راست آن) حفره صدا(sound hole) قرار دارد.

کاخن در اصل فقط جعبه‌ای چوبی بود اما در حال حاضر امکانات بیشتری بر روی آن قرار گرفته است. پایه‌های لاستیکی یا پلاستیکی و انواع فنرها و اِسنرها (snares) که برای ایجاد صدایی زنگدار در داخل و پشت تاپا نصب می‌شود.

تاریخچه ساز کاخن

ساز کاخن قدمت زیادی ندارد و تاریخچه پیدایش آن کم است، در ابتدا کولی‌های اسپانیایی به همراه رقص و آواز و عضو جدا نشدنی موسیقی فلامنکو یعنی گیتار، بر روی جعبه‌های میوه ریتم اجرا می‌کردند که به مرور زمان حالت ساز گونه به خود گرفت و به کاخن امروزی تبدیل شد.

کلمه کاخن که به زبان اسپانیایی به معنای جعبه است، کاخن از اواخر قرن هجدهم میلادی، توسط آفرو-پرویی‌ها (آفریقایی تبارهای پرو) مورد استفاده قرار می‌گرفت. بردگان غرب و مرکز آفریقا که به آمریکا آورده شدند، اصیل‌ترین وارثان کاخن هستند.

امروزه این ساز در سراسر قاره آمریکا، فیلیپین و اسپانیا رایج است. کاخن در دوران برده‌داری در کشور پرو توسعه یافت و تا سال ۱۸۵۰ به اوج محبوبیت رسید. در سال‌های پایانی قرن ۱۹میلادی نوازندگان کاخن، تغییراتی در ساختار و صدادهی این ساز به وجود آوردند. پس از دوران برده داری کاخن در بین دیگر ساکنین آمریکای لاتین از جمله سفیدپوستان (نسل‌های بعدی استعمارگران اروپایی) نیز رواج پیدا کرد…

نحوه نواختن ساز کاخن

برای نواختن ساز کاخن نوازنده بر روی آن می‌نشیند و با ضربات کف دست و انگشتان که بر روی صفحه جلویی (تاپا) و صفحات کنار و بالای ساز می‌کوبد، صدا تولید می‌کند، همچنین از ابزارهای نوازندگی دِرام و دیگر سازهای پرکاشن نظیر مَلِت‌ها(mallets)، استیک‌ها(sticks) و بِراش‌ها(brushes) در نواختن کاخن هم استفاده می‌شود.

ساختار ساز کاخن

ساز کاخن جعبه ای شش وجهی و مکعب مستطیل شکل است که پنج وجه آن را از یک لایه چوب نازک به ضخامت 3/1 تا 2 سانتیمتر (5/0 تا 75/0 اینچ) می سازند، وجه ششم (که یکی از مستطیل هاست) از یک لایه تخته سه لای نازک پوشانیده می شود . این وجه که سطح ضربه خورنده یا سر کاخن است „تاپا” (Tapa) نام دارد . حفره صدا(Sound hole) در وجه كناری „تاپا” تعبیه می گردد .

صفحه چوبی تاپا را معمولا به طور کامل به جعبه کاخن نمی چسبانند ، به طوری که در نواحی فوقانی اش فقط در چند نقطه به کاخن متصل است. با این تمهید هنگام ضربه زدن به تاپا صدایی گِزمانند و خاص با افه لرزشی از کاخن به گوش می رسد .

موارد موثر بر صدای کاخن

مواردی که در خصوصیات صوتی کاخن از قبیل ارتفاع (زیری و بمی) ، حجم ، طنین و کاراکتر ویه صدای آن موثرند عبارتند از اندازه و شکل کاخن ، جنس و ضخامت چوب مورد استفاده در ساخت آن و اندازه و محل تعبیه حفره صدا، نوع چوبی که صفحه تاپا را تشکیل می دهد بسیار متنوع است و بستگی دارد به اینکه سازنده و یا سفارش دهنده چه نوع صدایی را ترجیح می دهد .

صداهای با تنالیته پایین (بم) گرم و مطبوعند و صداهای با تنالیته بالا (زیر) واضح و درخشانند ، بدون آنکه تغییری در ویژگیهای صوتی کاخن از نظر کاراکتر ایجاد شود . برای ساخت صفحه „تاپا” معمولا از چوبهای درخت گیلاس ، ماهون و افرا استفاده می کنند ؛ در حالیکه بقیه قسمتهای کاخن را از چوب کاج ، صنوبر و یا سایر چوبهای سفید مرغوب می سازند .

اخیراً یک پرکاشنسیت پرویی به نام روبرتو چینو بولانیوس (Roberto chino Bolanos) یک کاخن از جنس پلِکسی گلاس (Plexiglass) ابداع نمود که پلِکسی کاخن (Plexicajon) نام دارد. بدنه شفاف این کاخن از کاخن سنتی بزرگتر و سنگین تر است و حجم صدای آن اندکی از کاخن سنتی بیشتر می باشد .