معرفی ساز کلاوسن

کلاوسن یا چمبالو یا هارپسیکورد یکی از سازهای کلاویه‌دار است و شبیه به دیگر ساز های شاستی دار، نوازنده را قادر می کند که همزمان چندین نت، ملودی و همراهی آن را بنوازد. قبل از جایگزینی پیانو کلاوسن از حدود 1500 تا 1775 میلادی مهمترین ساز شستی دار زهی بوده است، که در آثار آهنگسازان سده بیستم کاربرد دوباره ای یافت، مهمترین آهنگسازانی که از این ساز بسیار بهره برده‌اند میتوان به ژان-باتیست لولی، ژان فیلیپ رامو، فرانسوا کوپرن، یوهان سباستین باخ و … اشاره کرد.

کلاوسن به‌قولی مادر پیانو به‌شمار می‌رود و خود تکامل‌یافتهٔ سازهایی مثل کلاویکورد است. کلاویکورد و کلاوسن بسیار به هم نزدیکند و جالب است که در قرن ۱۸ در خانهٔ هر موزیسینی یکی از این دو ساز موجود بود. کلاوسن صدایی شبیه کلاویکورد اما زیباتر و رساتر دارد. کتاب‌هایی که به تاریخ کلاوسن اشاره می‌کنند یکی از مزیت‌های آن را تعداد زیاد سیم‌ها می‌دانند. از کلاوسن هایی که از قرن شانزدهم و هفدهم از قسمت‌های مختلف اروپا بازمانده است برمی‌آید که این ساز را به‌خاطر شکوه، قدرت و غنایش ساخته‌اند.

ظاهر ساز کلاوسن

شکل ظاهریِ هارپسیکورد تقریباً شبیه پیانو است، اما شیوهٔ ایجاد صدا در این دو ساز با هم تفاوت‌هایی دارد؛ در هارپسیکورد، با فشردن کلاویه‌ها و حرکت اجزای یک سیستم مکانیکی متصل به آن‌ها، زائده‌های کوچک (مضراب مانند) سیم‌ها را به ارتعاش درمی‌آورَد و صدا ایجاد می‌شود.

تفاوت کلاوسن و پیانو

• برای ساخت پیانو از سازهای گوناگونی الهام گرفته شده است، اما شبیه‌ترین ساز به پیانو  کلاوسن است.
• تفاوت عمدهٔ کلاوسن با پیانو در این است که در کلاوسن با فشردن کلاویه‌ها سیم‌ها به وسیله شی کوچکی مثل مضراب یا پیک به صدا درمی‌آیند اما در پیانو فشردن کلاویه باعث برخورد چکش‌ها با سیم‌ها و به‌صدا درآوردن آن‌ها می‌شود.
• کلاوسن ، کلاویکورد و سازهای قدیمی مشابه قادر به تولید یک صدای ثابت و محدود بودند، در حالی که پیانو این مزیت را دارد که هم صدای پرقدرت و هم صدای ملایم را تولید کند. شاید به همین علت بود که از نیمهٔ قرن هجدهم با رواج پیانو کلاوسن از رواج افتاد، اگرچه از قرن بیستم این ساز زندگی دوباره‌ای یافت و امروزه در کشورهای اروپایی در برخی کنسرت‌ها از کلاوسن استفاده می‌شود.

تاریخچه ساز کلاوسن

پس از کلاویکورد، کلاوسن که از نظر شکل ظاهری کاملا شبیه به پیانو می باشد از سازهای کلاویه ای قبل از پیانو محسوب می شود. شیوهٔ ایجاد صدا در کلاوسن متفاوت از کلاویکورد می باشد. در کلاوسن، با فشردن کلاویه‌ها مضراب هایی کوچک که به یک شَفت متصل هستند سیم‌ها را به ارتعاش در می آورد. این ساز نزد موسیقی‌دانان دورهٔ رنسانس و باروک محبوب بوده و از مهم‌ترین سازهای کلاویه‌ایِ موسیقی اروپایی از قرن 16 تا اوایل قرن نوزهم میلادی بوده‌است. درقرن 18 میلادی با ظهور پیانو، به مرور محبوبیت کلاوسن کاسته شد و مانند کلاویکورد به تاریخ پیوست؛ اما در قرن بیستم میلادی برای اجرای آثار قدیمی و برخی آثار مدرن استفاده از کلاوسن دوباره رونق یافت. این ساز در دورهٔ باروک گاها به‌عنوان ساز همراهی‌کننده و حتی ساز تک نوازی به‌کار می‌رفت. کلاوسن شکل‌ها و اندازه‌های مختلفی دارد که از نظر اندازه کوچک‌تر از آن هستند: ویرجینالز و میوسلر و اسپینِت، مکانیک و عملکرد هر سه ساز مانند کلاوسن بوده اما در ابعاد و اندازه کوچک تر از کلاوسن می باشند.

این ساز نزد موسیقی‌دانان دورهٔ رنسانس و باروک محبوبیت زیادی داشته و یکی از مهم‌ترین سازهای کلاویه‌ایِ موسیقی اروپایی از قرن شانزدهم تا نیمهٔ آغازینِ قرن هجدهم میلادی بوده است. در این دوره، با فراگیر شدن پیانو، به‌مرور محبوبیت کلاوسن رو به کاهش گذاشت. در قرن بیستم میلادی به‌خاطر استفاده در اجرای آثار قدیمی و برخی آثار مدرن استفاده از کلاوسن  دوباره رواج یافت. این ساز در دورهٔ باروک به عنوان ساز همراهی‌کننده به‌کار می‌رفت. غالباً برای این ساز آهنگساز به‌صورت «باس شیفره» یا شماره‌گذاری شده به گونه‌ای استفاده می‌کرد که نوازنده اجازهٔ بداهه‌نوازی در آکوردهای تعریف شده را داشت.