گروه مضرابی (زهی_کوبه ای)

معرفی ساز سنتور

نام ساز : سنتور  – Traditional
خاستگاه ساز: ساز ایرانی
دسته بندی ساز : معرفی سازهای مضرابی (زهی_کوبه ای)
نوازندگان مشهور : فرامرز پایور، محمد حیدری، مجید کیانی، پرویز مشکاتیان، داریوش صفوت، حسین ملک، فضل‌الله توکل، منصور صارمی، مجید نجاحی، ارفع اطرایی، سوسن دهلوی، رضا شفیعیان، پشنگ کامکار، جواد بطحایی و اردوان کامکار

تاریخچه ساز سنتور

طی شواهد موجود در تاریخ، ساز سنتور اصالتی ایرانی دارد. اثبات این موضوع را می‌توان در سنگ نگاره‌های اقوام قدیمی ایران یعنی آشوریان و بابلی‌ها مشاهده کرد. در این نقاشی‌ها، در دست نوازندگان سازی همانند سنتور به چشم می‌خورد. در حقیقت سنتور از ابتدا و سال‌ها پیش از ظهور اسلام، در ایران وجود داشته که در آن زمان آن را کونار می‌نامیدند.
سنتور در عربی “صنطیر” یکی از سازهای قدیمی و باستانی ایرانیان است که در شعر شاعران پارسی زبان بسیار استفاده شده است سنتور مانند قانون از سازهای باستانی می باشد و قدیمترین مدارکی که از تاریخ آن در دسترس است حجاری های آشور بانیپال (669 قبل از میلاد) می باشد که به احتمال فراوان از اجداد همین سنتور امروزی می باشد

ساختار ساز سنتور

سنتور (SanToor) یکی از سازهای زِهی- ضربه ای (مضرابی) است. شکل ظاهری ساز، جعبه‌ی ذورنقه‌ای شکل است که ضلع بلند آن در جلو نوازنده قرار می‌گیرد و دو ضلع با طول برابر، دو ضلع موازی را به شکل مورب قطع می کنند. بلندترین ضلع در سنتورهای معمولی 90 سانتی متر و کوچک ترین ضلع (دور از نوازنده) 35 سانتی متر و اضلاع مورب کناری 38 سانتی متر می باشند. ارتفاع این جعبه در حدود 8 تا 10 سانتی متر است و تمام سطوح جعبه سنتور از چوب (عمدتاً چوب گردو و سرو) ساخته می شود. روی سطح سنتور دو حفره به شکل گُل وجود دارد که علاوه بر زیبایی ظاهری ساز، در نرمی، لطافت و شفاف شدن صدای سنتور نیز نقش زیادی دارد.
اجزای تشکیل دهنده ساز سنتور عبارتند از : خرک ، جعبه ی صوتی ، گوشی ، سیم گیر

جنس سنتور تماماً از چوب می‌باشد و بر روی سطح فوقانی آن، دو ردیف خرک چوبی قرار دارد. خرک‌های ردیف راست به کناره‌ی راست نزدیک‌ترند ولی خرک‌های ردیف چپ فاصله دارند.
بر روی سطح فوقانی سنتور که اصطلاحاً نقاب رو گفته می شود، دو ردیف پل (پایه)های چوبی به نام «خَرَک» قرار دارند. خرک های سمت راست به کناره راست ساز نزدیک ترند و خرک های سمت چپ کمی بیشتر با کناره چپ فاصله دارند. فاصله بین هر خرک ردیف چپ تا کناره چپ ساز را «پشت خرک» می گویند. در سنتورهای امروزی در هر ردیف 9 خرک قرار داده می شود که سبب می شود فضای سنتور به 4 قسمت تقسیم شود که با توجه به جنس سیم های گذرنده از روی این خرک ها، هر قسمت وظیفه تولید دامنه معینی از صداها با بسامد معین را دارد.

نحوه صدادهی سنتور

نحوه صدادهی سنتور به اینگونه است كه با ضربه وارد كردن به وسیله مضراب به یكی از سیمها، سیم شروع به ارتعاش میكند قسمتی از این ارتعاش به خركها، قسمتی از ارتعاش به سیمگیرها و بخشی از آنها به گوشیها انتقال مییابد سپس از خركها به صفحه رو و از كنارهها به صفحه زیر منتقل میشود از صفحه رو به پلهایی كه در داخل سنتور قرار دارد انتقال مییابد و در نهایت صدا از سنتور خارج میشود.
محدوده صدادهی سنتور کمی بیش از 4 اکتاو است و از این نظر یکی از گسترده ترین سازهای ایرانی است. سنتور دارای صوتی شفاف و بلورین بوده و قابلیت تکنوازی و هم نوازی را به خوبی دارد.
گفته شد که سنتور از نظر محدوده صدادهی یکی از گسترده ترین سازهای ایرانی است اما این ساز دارای تمام فواصل کروماتیک مخصوص موسیقی ایرانی نمی باشد یعنی در عین گستردگی محدود است و محدودیت این ساز به کوک آن برمی گردد.

آموزش نت خوانی سنتور

جهت یادگیری موسیقی باید نت ها و فاصله زمانی بین نتها را شناخت. نت ها در موسیقی ۷ عدد هستند که عبارتند از:
دو- ر- می – فا – سل – لا – سی   که هر کدام دارای مکان خاص روی سنتور می باشند. فاصله زمانی بین نتها در موسیقی باعث پدیدار شدن ریتم و وزن می شود.

بعنوان نمونه هرگاه به قطعه ای گوش فرا میدهید ناخوآگاه با ملودی آن یا همان آهنگ روبرو خواهید شد. وزن یا ضرب قطعه فاصله زمانی بین نتها در آن قطعه می باشد. اما آنچه احساس و ادراک می شود، حس آوای موسیقایی اصوات به تعبیری دیگر، تلفیق آن دو با یکدیگر است.
در سنتور سه موقعیت برای اجرای نت های موسیقی وجود دارد که شامل :

  • پوزیسیون اول ( سیمهای زرد )
  • پوزیسیون دوم ( سیمهای سفید )
  • پوزیسیون سوم ( سیمهای پشت خرک )

انواع سنتور در ايران

سنتور سُل‌كوك و لاكوك رايج‌ترين و پر استفاده‌ترين سنتور در ايران محسوب مي‌شود و مدرسين سنتور استفاده از آن را به هنرجويان خود توصيه مي‌كنند. اما به غير از اين نوع رايج، انواع ديگري از سنتور در ايران ساخته و استفاده مي‌شوند كه از نظر ابعاد كلاف و تعداد خرك‌ها و … با نوع رايج متفاوت هستند.

  • سنتور سل کوک
  • سنتور لاکوک
  • سنتور سی کوک
  • سنتور کروماتیک

 

به این نوشته امتیاز دهید

بدون دیدگاه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

خانهدسته بندی هاحساب کاربری
جستجو
این یک سایت آزمایشی است
ساخت با دیجیتس