معرفی ساز سرنا

سرنا سازی نه تنها محلی، بلکه قدیمی است. در اشعار شعرای ایران بسیار نام سرنا، سورنا و سورنای آمده است. سرنا و کرنا هر دو به معنی بوق و با لغت در انگلیسی از یک ریشه می‌باشند. در اصل در میان اقوامی که زبان هند و اروپایی اولیه را صحبت می‌کردند این ساز به علت اینکه از شاخ حیوانات ساخته می‌شد به این نام نامیده شده است و شاهد دیگری که به این ادعا و مشابهت مهر تائید می‌زند. البته سرنای کنونی به مراتب از بوق‌های شاخی اولیه پیشرفته‌تر است، ولی عضوی از خانواده سازهای بادی یا بوقی به شمار می‌آید.

اما داریوش صفوت کلمه سرنا را کوتاه شده کلمات «سور نای» می‌داند که سور به معنی جشن، و نای همان نی است. او این ساز را یک نوا ابوای قوی با صدای ممتاز می‌داند که اصالتاً در جشن‌های شادمانی عمومی به ویژه در روستاها به کار گرفته می شد.

اجزای ساز سرنا

• قمیش
  • از نوعی نی نرم به نام آکس تهیه می شود که آن را با آب ولرم می خیسانند و داخل دهان قرار می دهند و بوسیله مجرای باریکی که در وسط قمیش قرار دارد بازدم سرنا می شود. طول قمیش که به لب گیر بسته می شود حدود 1 تا 2 سانتیمتر است.

• لب گیر
  • لب گیر ساز سرنا بصورت دایره ای واشر مانند است. که جنس آن فلزی است و ما بین لب نوازنده و سرنا قرار می گیرد قطر آن ۴ سانتیمتر یا کمتر و طول آن ۱۴ سانتیمتر یا کمتر است.

• دوشاخه یا انبرک
• بدنه ساز
  • بصورت لوله ای مخروطی از جنس چوب شمشاد یا آزاد یا گردو ، گاهی اوقات هم از توت ساخته می شود. اما نوع شمشاد صدا دهی بهتری دارد

سرنا در ایران

ساز سرنا سازی نه تنها محلی، بلکه قدیمی است. در اشعار شعرای ایران بسیار نام سرنا، سورنا و سورنای آمده است. این ساز در سیستان و بلوچستان ، خراسان و لرستان از دیرباز رواج داشته و حتی امروزه نیز در مجالس شادی و به هنگام خواندن ترانه های محلی این نواحی بکار می رود. در نواحی لرستان سرنای کوچک و در نواحی بختیاری سرنای بلند معمول است، سرنای محلی معمولاً با دهل نواخته می‌شود. در میان سرنا نوازان مشهور ایرانی می توان از علی‌اکبر مهدی‌پور دهکردی، نوازنده نوروزنامه یا همان موسیقی هنگام تحویل سال نو و نیز رضا مریدی دلفان و شامیرزا مرادی مشهورترین نوازنده سرنای کوچک (کوتاه) نام برد.

ساز سرنا در شرق خراسان

تکنیک‌های اجرایی همه‌ی سرنا‌ها در نواحی ایران مشابه‌اند. سرنای شرق خراسان بنا به ساختار ویژه‌اش محدوده‌ی صوتی گسترده‌تر و زیر‌تر دارد. در این سرنا با استفاده از تکنیک نفس برگردان می‌دمند و اجرای نغمه در مناطق زیر و مافوق زیر در آن بسیار متداول است. به طور کلی تکنیک نواختن سرنا در نواحی شرقی ایران پیچیده‌تر از نواحی دیگر ایران است. صدا‌های تولید شده از سرنا با تغییر فشار دمیدن و کامل یا ناقص گرفتن سوراخ‌ها تغییر می‌کنند.

ساز سرنا در کرمانشاه

سرنا‌های متداول در نواحی غرب ایران مانند کردستان، کرمانشاهان، لرستان، ایلام و به طور کلی ناحیه‌ی زاگرس از لحاظ ویژگی‌های ظاهری و تکنیک‌های اجرایی تقریبا شبیه هم هستند.