معرفی ساز چنگ

چنگ، سازی رشته‌ای است که با انگشت نواخته می‌شود که این ساز را در زبان ایتالیایی و اسپانیایی Arpa، در زبان آلمانی Harfe، در زبان فرانسه Harpe و در انگلیسی Harp می‌نامند. یک ساز زهی و تقریبا مثلثی شکل از جنس چوب افرا و گردو است که در اندازه‌های مختلف ساخته می‌شود؛ لذا تعداد سیم‌هایش می‌تواند از ۱۹ تا ۴۷ متفاوت باشد.

ساز چنگ را عموما به عنوان یک ساز خاص می شناسند و دلیل آن شکل ظاهری و نحوه نواختن آن می باشد.

چنگ در ایران و جهان

تکنیک نوازندگی در جهان هشت‌انگشتی است اما تکنیک نوازندگی در ایران ده‌انگشتی است، همچنین، چنگ گونه‌ای ساز زهی باستانی است و در کنار ساز عود ( بربت ) از مشهورترین سازهای ایران باستان به‌شمار می‌آمده‌است.

در دوره ساسانیان چنگ معروفترین و محبوبترین سازها بوده است و چنگهایی که در دوره های اخیر تاریخ بابل و آشور نقش شده از حیث شکل و طرز گرفتن و نواختن با چنگهای دوره های قدیم تفاوت بسیار دارد و بر تعداد سیمها نیز افزوده شده است. جعبۀ صوتی این نوع چنگ گاهی مستقیم و بدون انحنا و در موارد دیگر منحنی بوده است.

در شاهنامۀ فردوسی نیز از آن فراوان نام برده شده است. «نکیسا» موسیقیدان معروف دربار خسرو پرویز در نواختن آن مهارت تام داشته است.

اجزای ساز چنگ

تاریخچه ساز چنگ

با توجه به شواهدي كه قدمت برخي از آن‌ها به شش هزار سال قبل می‌رسد، خاور نزديک و آفريقاي شمالي مهد قدیمی‌ترین سازهاي شناخته‌شده هستند. تصاوير آرامگاه‌های رامسس سوم از 1200 سال قبل از ميلاد، قدیمی‌ترین و متداول‌ترین نوع چنگ مصري كهن، چنگ قوس‌دار (arched harp) نشان می‌دهد. مشخصه چنگ قوس‌دار دسته خميده است كه قوسي هلالي شكل با بدنه تشكيل می‌دهد.

جعبه صدا (بدنه) اكثراً شكلي شبيه يك پارو يا بيل دارد. 6 تا 12 سيم در انتهاي پائيني ساز مابين گوشی‌های ثابت روي دسته و يك ميله تعليق متصل به بدنه كشيده شده‌اند. صفحه صدا از چوب يا پوست حيوانات ساخته‌شده است. ساز غالباً با نقش‌های حكاكي شده، به‌عنوان‌مثال سر يك پرنده، تزئين شده است.

هارپيست معمولاً در حالت نشسته نشان داده‌شده است، محفظه صدای ساز روی زمين قرار می‌گیرد، قسمت بالايی به سمت شانه كج شده است. اين ساز های اوليه قبلاً با هر دودست نواخته می‌شدند.